بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد و اجزاء عملکرد سویا در منطقه مشهد

بمنظور مطالعه اثرات تاریخ کاشت و تراکم بر مراحل رشد و نمو، مرفولوژی، فیزیولوژی، عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت سویا آزمایشی در سال 1372 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد بمرحله اجرا درآمد. سه تاریخ کاشت 24 اردیبهشت "کاشت اول"، 19 خرداد "کاشت دوم"، 4 تیر "کاشت سوم" با چهار تراکم 26، 32، 38 و 47 گیاه در مترمربع، در یک طرح فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی، با چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. با تاخیر در کاشت کل دوره رشد گیاه، مرحله رویشی و زایشی کاهش داشت . در کاشت اول ارتفاع و تعداد گره ساقه اصلی، تعداد و ارتفاع شاخه های فرعی بیشتر بود. با افزایش تراکم فاصله میانگره و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین افزایش یافت . ارتفاع گیاه تحت تاثیر تراکم قرار نگرفت . شاخص سطح برگ ، تداوم شاخص سطح برگ در مرحله زایشی، جذب تشعشع و تدوام جذب تشعشع در مرحله زایشی، وزن خشک کل و تداوم وزن خشک کل بعد از گلدهی در کاشت اول و تراکم 47 گیاه در مترمربع بیشتر بود. ضریب استهلاک نور در کاشت سوم و تراکم های بالا افزایش یافت . سرعت رشد دانه و دوره پر شدن آن در کاشت اول بیشتر از دو کاشت دیگر بود ولی تراکم تاثیری بر آنها نداشت و با تاخیر در کاشت درصد غلافهای پوک افزایش یافت که این امر احتمالا ناشی از افزایش ضریب استهلاک نور می باشد. افزایش بیشتر وزن خشک در کاشت اول ناشی از رشد گیاه و شاخه های جانبی بعد از مرحله r5 بوده است ، در حالیکه در دو کاشت دیگر بعد از مرحله r5، گیاه رشد کمی داشت . کاشت اول به علت سرعت بیشتر و دوره پر شدن طولانی تر دانه دارای شاخص برداشت بالاتری بود. با تاخیر در کاشت و کاهش تراکم درجه ورس کم شد. درجه ورس بیشتر در تراکم های بالاتر در نتیجه افزایش طول میانگره و در تاریخ های کاشت ناشی از ارتفاع بلندتر می باشند. کاشت اول با 4061 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشت و با تاخیر در کاشت عملکرد کاشه یافت . درکاشت اول تراکم 32 گیاه در مترمربع بیشترین عملکرد را داشت ، اما در دو کاشت بعدی با افزایش تراکم عملکرد افزایش یافت ، اما افزایش تعداد گیاه در واحد سطح نتوانست تاخیر در کاشت را جبران کند. سهم شاخه های فرعی در عملکرد کاشت اول بیشتر از دو کاشت دیگر بود و 45 درصد از عملکرد را شامل شد، در دو کاشت دیگر تنها 30 درصد عملکرد مربوط به شاخه های فرعی بود. درصد پروتئین و روغن تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت ولی با تاخیر کاشت این دو کمیت تا حدودی کاهش یافتند. با افزایش تراکم درصد پروتئین افزایش و درصد روغن کاهش پیدا کرد. تاریخهای کاشت و تراکم تاثیر معنی داری بر قوه نامیه و سرعت جوانه زنی بذور نداشتند. ضرائب همبستگی، مدلهای پیشگوئی عملکرد و آنالیز ضرائب پت نشان داد که تعداد شاخه در گیاه، تداوم جذب تشعشع در دوره زایشی، تداوم وزن خشک کل بعد از گلدهی، دوره پرشدن دانه و کل دوره رشد گیاه بیشترین نقش را در عملکرد داشته اند.